Anayasa Mahkemesi 22.02.2023 tarih 2022/155 Esas ve 2023/38 Karar sayılı ilamı ile 4721 sayılı kanunun 187. Maddesinde yer alan kadının kendi soyadını kullanması veya kendi soyadı ile birlikte eşinin soyadını kullanma zorunluluğunu ortadan kaldırmış oldu. Bu karar ile evlendikten sonra kendi soyadını kullanma konusundaki tartışmaların veya tereddütlerin önüne geçilmiş oldu.
Kararın Gerekçesi
Anayasa Mahkemesinin kararında geçen kadının kendi soyadını kullanması konusunundaki karara ilişkin gerekçe şu şekildedir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 187. Maddesi aynen şu şekildedir;
“Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.”
Bu düzenleme ışığında evlenen kadınlar, evlendikten sonra ya kocasının soyadını almakta, ya da kendi soyadını kullanmak istiyorsa, bunu evlendiği erkeğin soyadının yanına gelecek şekilde kullanabilirlerdi.
Ancak Anayasa Mahkemesi’nin 22.02.2023 tarihinde vermiş olduğu 2022/155 Esas ve 2023/38 Karar sayılı kararıyla bu düzenlemenin Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle, söz konusu kanun hükmü iptal edilmiş bulunmaktadır.
Söz konusu Anayasa Mahkemesi kararında soyadını taşımanın yalnızca yasalar gereği bir yükümlülük değil, aynı zamanda bir hak olduğunun altı çizilmiş ve bu hakkın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. Maddesi kapsamında da güvence altına alındığına işaret edilmiştir.
Anayasamızın 41. Maddesi “Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır” şeklindedir. 2001 yılında yapılan yasal düzenlemeyle, ailenin eşler arasında eşitliğe dayandığı hükmü bu maddeye eklenmiş ve aile birliği içerisinde kadın ve erkeğin her anlamda eşit olması gerektiği böylelikle Anayasal güvenceye kavuşmuştur. Anayasa Mahkemesi kararında da işaret edildiği üzere, makul bir sebebe dayanmaksızın, sadece cinsiyet temelli bir ayrımcılıktan yola çıkılarak, kadının, erkeğin soyadını kullanmaya devam etmek zorunda bırakılmasını içeren 187. Madde bu yönüyle de Anayasaya aykırıdır.
Bu sayede, kararın yürürlüğe girdiği tarih itibariyle, kadının kendi soyadını kullanması önünde herhangi bir engel kalmayacaktır.
Bu yazımızla ilgili olabileceği düşüncesi ile daha önce yazmış olduğumuz evlilik sözleşmesi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.
Süreç ve Yürürlüğe Girmesi
Esasen Türk Anayasal Tarihi açısından bakıldığında, mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinin yürürlüğe girdiği günden bugüne kadar, evlilik birliği bağlamında kadın-erkek eşitliğinin sağlanması açısından birçok adım atılmış, Anayasa Mahkemesi de bu süreçte, kadının kendi soyadını, evlendikten sonra da tek başına kullanabilmesinin önünü açan birçok karara imza atmıştır. Aynı şekilde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne bu konuda birçok bireysel başvuru yapılmış ve kadının evlendikten sonra kendi soyadını kullanmasının bir temel hak ve özgürlük olduğuna dikkat çekilmiştir. Ancak yapılan bireysel başvurular ışığında siyasi iktidarlar tarafından yasal düzenleme yapılmamış olması nedeniyle, yukarıda bahsettiğimiz 187. Maddenin halen yürürlükteydi. Dolayısıyla yasal düzenlemeler açısından fiiliyatta kadının evlendikten sonra kendi soyadını kullanması mümkün değildi. Gelinen noktada, 187. maddenin iptal edilmiş olması nedeniyle, artık, kadının evlendikten sonra kocasının soyadını kullanmak zorunda olmasını öngören yasal engeller de böylelikle ortadan kalkmıştır.
Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar 28 Nisan 2023 tarihli ve 32174 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ancak yürürlük tarihinin Resmi Gazetede yayımlanmasından 9 ay sonra yürürlüğe girmesi kararlaştırılmış bulunmaktadır. Bu itibarla, 28 Ocak 2024 tarihi itibariyle, 4721 sayılı Kanunun 187. Maddesi artık yürürlükte olmayacak ve bu tarih itibariyle, kadınların, evlendikten sonra kendi soyadlarını kullanmaya devam etmeleri açısından yasal bir engel de kalmamış olacaktır.
Sonuç
Ülkemizde kadın erkek eşitliğinin sağlanması adına zaman içerisinde bir çok yasal düzenleme yapılmıştır. Anayasa Mahkemesi de yukarıda anılan karar ile kadının tek başına kendi soyadını kullanabilmesinin önünü açmıştır. Ancak söz konusu karar Resmi Gazetede yayımlandıktan 9 ay sonra yürürlüğe gireceği için 28 Ocak 2024 tarihi itibariyle uygulanma imkanı bulacaktır. Aile ve Boşanma Hukuku açısından önemli yeri bulunan bu kararı biz de bu makale ile sizlere tanıtmak istedik.
Bek Partners Ankara avukat olarak uzman ve deneyimli kadrosu ile hizmet vermektedir. Bu anlamda Aile ve Boşanma davalarında da ankara boşanma avukatı olarak deneyimlerimizi sizinle paylaşmak istedik. Bizleri twitter hesabımızdan takip ederek güncel paylaşımlarımızdan haberdar olabilirsiniz.
Diğer Makalelerimiz
Aile ve Boşanma Hukuku alanında daha önce yazmış olduğumuz diğer makalelerimizin başlıkları da şu şekildedir.
Anlaşmalı boşanma davası ve şartları
Boşanma Davalarına İlişkin Tanıma ve Tenfiz Davası ve Şartları
Boşanmada Mal Paylaşımı ve Şartları
Evlilik Sözleşmesi ve Örnekleri
