Memur disiplin cezaları; kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işlere aykırı davrananlara, durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre verilen cezalardır.
Memur Disiplin Cezaları Nelerdir?
Memur disiplin cezaları; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinde hafiften başlayıp ağıra doğru Uyarma Cezası, Kınama Cezası, Aylıktan Kesme Cezası, Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezası, Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası olarak tanımlanmıştır.
Bu cezaları başlıklar halinde ele alalım.
Uyarma Cezası
Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.
Uyarma cezasını gerektiren fiil ve hallerin başında, verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak, özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terketmek, kurumca belirlenen tasurruf tedbirlerine riayet etmemek, Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak” gelmektedir.
Ayrıca, “Usulsüz müracaat veya şikayette bulunmak, görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak, belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak, görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmakta yine uyarma cezasını gerektiren davranışlar arasında sayılmıştır.
Kınama Cezası
Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.
Kınama cezasını gerektiren fiil ve haller ise uyarma cezasını gerektiren hallerden biraz daha ağır fiiller olan, verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak, eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek, görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak, hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak, Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak, Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek, iş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak, iş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak, görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak, verilen emirlere itiraz etmek, borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak, kurumların huzur, sükün ve çalışma düzenini bozmak, yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek olarak belirtilmiştir.
Aylıktan Kesme Cezası
Memurun, brüt aylığından 1/30 – 1/8 arasında kesinti yapılmasıdır. 657 sayılı Devlet memurları Kanunu’nun 125. maddesinin “C” bendinde kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak, özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek, devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak, görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak, görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek, görev yeri sınırları içerisinde her hangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak, hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak, aylıktan kesme cezasını gerektiren fiil ve haller arasında sayılmıştır.
Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezası
Fiilin ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1 – 3 yıl durdurulmasıdır. Kanunda; göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek, özürsüz ve kesintisiz 3 – 9 gün göreve gelmemek, görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak, amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak, görev yeri sınırları içinde herhangi bir yeri toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz kullanmak veya kullandırmak, gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek, ticaret yapmak veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak, görevin yerine getirilmesinde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar veya zararını hedef tutan davranışlarda bulunmak, belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak, açıklanması yasaklanan bilgileri açıklamak, amirine, maiyetindekilere, iş arkadaşları veya iş sahiplerine hakarette bulunmak veya bunları tehdit etmek, diplomatik statüsünden yararlanmak suretiyle yurt dışında, haklı bir sebep göstermeksizin ödeme kabiliyetinin üstünde borçlanmak ve borçlarını ödemedeki tutum ve davranışlarıyla Devlet itibarını zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmaksızın borcunu ödemeden yurda dönmek, verilen görev ve emirleri kasten yapmamak, herhangi bir siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fiil ve haller arasında sayılmıştır.
Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası
Bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarılmaktır.
Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiil ve haller arasında, ideolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükün ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak, yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir etmek, siyasi partiye girmek, özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek, savaş, olağanüstü hal veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak, amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunmak, memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak, yetki almadan gizli bilgileri açıklamak, siyasi ve ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde gizlemek, yurt dışında Devletin itibarını düşürecek veya görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak, 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanuna aykırı fiilleri işlemek, terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, bu örgütlere yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak ya da kullandırmak, bu örgütlerin propagandasını yapmak, sayılmıştır.
Ofisimiz avukatları tarafından daha önce yazılmış olan görevden uzaklaştırma konulu makalemizi de okuyabilirsiniz.
Memur Disiplin Soruşturması ve Zamanaşımı
Disiplin cezasını gerektiren fiil ve halleri işleyenler hakkında, bu fiil ve hallerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren; uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında bir ay içinde disiplin soruşturmasına, memurluktan çıkarma cezasında altı ay içinde disiplin kovuşturmasına başlanılması gerekir. Aksi takdirde disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar.
Memur Disiplin Cezasını Kim Verir
Memur disiplin cezalarından; uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından; kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler, il disiplin kurullarının kararlarına dayanan hallerde valiler tarafından verilir.
Devlet memurluğundan çıkarma cezası amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile verilir.
Disiplin amirleri uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını soruşturmanın tamamlandığı günden itibaren 15 gün içinde vermek zorundadır. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren hallerde soruşturma dosyası, kararını bildirmek üzere yetkili disiplin kuruluna 15 gün içinde tevdi edilmesi üzerine disiplin kurulu, dosyayı aldığı tarihten itibaren 30 gün içinde soruşturma evrakına göre kararını bildirir. Memurluktan çıkarma cezası için disiplin amirleri tarafından yaptırılan soruşturmaya ait dosya, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kuruluna tevdiinden itibaren azami altı ay içinde bu kurulca, karara bağlanır.
Disiplin cezasını gerektiren fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren nihayet iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar.
Konu ile ilgili olması nedeniyle blog sayfamızda yer alan Askeri Disiplin Cezaları başlıklı makalemizi de okuyabilirsiniz.
Ayrıca yine bu konuyla ilgili Polis Disiplin Cezaları başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
Disiplin Memurun Hakları
Disiplin soruşturması geçiren veya disiplin cezası alan memur, kendini savunma veya itiraz için bir takım haklara sahiptir. Disiplin cezası alan memurun; savunma hakkı, itiraz hakkı ve dava hakkı bulunmaktadır.
Savunma Hakkı
Savunma hakkı memurun en önemli ve öncelikli haklarındandır. Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Soruşturmayı yapan veya yetkili disiplin kurulu 7 günden az olmamak üzere savunma hakkı için memura süre vermesi gerekmektedir. Belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.
Öte yandan; hakkında memurluktan çıkarma cezası istenen memur soruşturma evrakını inceleme, tanık dinletme, disiplin kurulunda sözlü veya yazılı olarak kendisi veya vekili vasıtasıyla savunma yapma hakkına sahiptir.
İtiraz Hakkı
Memurun bir diğer hakkı da verilen disiplin cezasına karşı itiraz hakkıdır. Disiplin amirleri tarafından verilen uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek disiplin kuruluna kararın tebliği tarihinden itibaren yedi gün içinde itiraz edilebilir. Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşir. İtiraz halinde disiplin amirleri kararı gözden geçirerek verilen cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilirler.
Dava Hakkı
Hakkında disiplin cezası verilen memur sözkonusu cezaya karşı işlemin iptali istemiyle İdari Yargıda dava açabilir.
Memur hakkında tesis edilen disiplin cezası işleminde , Anayasamızın 40. maddesinin 2. fıkrasında belirlenen “Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır.” hükmü gereği işleme karşı ne kadar süre içerisinde ve nereye başvurulacağının belirtilmesi gerekmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Disiplin cezası işlemine karşı nerede dava açılır?
Disiplin cezasının iptali istemiyle çılacak davada yetkili mahkeme; uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında, memurun görev yaptığı yer idare mahkemesi, memurluktan çıkarma cezasında ise memurun son görev yaptığı yer idare mahkemesidir.
Disiplin cezası işlemine karşı ne zaman dava açılır?
İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun ilgili maddeleri uyarınca iptali istenen işlemin tebliğ, tarihini izleyen günden itibaren 60 gün içinde açılması gerekmektedir. Aksi takdirde Mahkemece açılan davanın süre aşımı nedeniyle reddine kararı verilir.
Disiplin Cezası Alan Memur Hangi Hususları İleri Sürebilir?
- Hakkımda herhangi bir soruşturma yapılmamıştır: Disipline aykırı davranış nedeniyle usulüne uygun soruşturma yapılarak gerekli bilgi ve belgeler toplanmalı tanıklar dinlenilerek karar verilmelidir.
- Savunmam alınmamıştır: İdare, memurun düzene aykırı davranışı nedeniyle ceza verebilmesi için kurala aykırı davranışın sebebini ilgiliden sorarak bu konuda diyeceklerini sormak zorundadır.
- Savunma istem yazısında isnat edilen eylemler açık ve net bir şekilde belirtilmemiştir: Kişiye isnat edilen, düzene aykırı olduğu ileri sürülerek disiplin cezası sebebi olarak görülen eylemlerin her birinin ayrı ayrı belirtilmesi gerekmektedir. Bu da savunma hakkının tam ve yerinde olarak kullanılabilmesi için elzemdir.
- İsnatlara ilişkin somutlaştırma (yer, zaman) yapılmamıştır: Disiplin cezasına maruz kalan kişinin savunmasını yapabilmesi ve karşı delillerini sunabilmesi için elzemdir. Silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama hakkı açısından önem arzetmektedir.
- Alt ceza üst ceza (tekerrür hükümleri) uygulaması hatalı yapılmıştır: Her ne kadar bu durumda takdir hakkı kurul ya da disiplin amirinde ise de; denetimin sağlanması açısından ileri sürülebilecek argümanlardandır. Nitekim, tüm idari işlemlerde olduğu gibi alt ceza uygulanması konusunda da idareye tanınan takdir yetkisi kamu yararına, hizmet gereklerine ve hukuka uygun bir şekilde kullanılmalıdır. Tekerrür uygulamasında ise eylemlerin aynı olmadığı, önceki cezaların sicilden silindiği artık tekerrüre esas alınamayacağı, tekerrür uygulamasının sebep unsurunun (önceki ceza) kesinleşmediği vb. durumları ileri sürülebilir.
- Disiplin cezasının takdirinde hataya düşülmüştür: Eylem ve ceza arasında uyumsuzluk, orantısızlık bulunmaktadır. Özellikle ölçülülük ilkesi açısından önem arzetmektedir. Keyfiliğin önüne geçmeyi amaçlamaktadır.
- Süresi içerisinde soruşturma açılmamış ve ceza verilmemiştir: Disipline aykırı davranış nedeniyle soruşturmanın belirli bir süre içerisinde açılması ve cezanın da belirli bir süre içerisinde verilmesi gerekmektedir. Aksi durumda zamanaşımı söz konusu olacaktır.
- Soruşturma için atanan muhakkik kıdem itibariyle yeterli, tarafsız ve bağımsız değildir: Disiplin soruşturmasının tarafsız ve bağımsız bir muhakkik tarafından yapılması gerekmektedir. Ayrıca soruşturma yaptığı kamu görevlisine göre aynı ya da daha üst kıdemde olması gerekmektedir (müfettişler için bu şart aranmaz). Bu kapsamda husumet itirazı da varsa dile getirilebilir. Gibi hususların ayrıntıları açık ve net bir şekilde belirtilerek dava açılması ve buna ilişkin bilgi belgelerin sunulması, tanık gösterilmesi halinde tesis edilen işlemin (verilen disiplin cezasının) hukuka veya usule aykırı olduğu, dolayısıyla işlemin iptalinin gerekeceği bellidir. İddialara karşı hangi savunmanın yapılacağı hangi argümanların ne şekilde ileri sürüleceği hususları teknik destek ve uzmanlık gerektireceğinden, avukat desteğinin talep edilmesi faydalı olacaktır. Aksi durumda re’sen araştırma ilkesi olsa da mahkemenin dikkatinden kaçması ve gereksiz ve usulsüz bir şekilde ceza alınması söz konusu olabilecektir.
Sonuç
Memur disiplin cezaları, soruşturma ve memurun bu konudaki hakları bu yazımızın konusunu oluşturmuştur. Memur disiplin cezaları idare hukuku kapsamında ele alınmaktadır. Soruşturma süreci ve itiraz ve dava süreçlerin hukuki destek alınması önem arzeden konulardan bir tanesidir. Bu konuda uzman bir idare avukatı desteği almanız yararınıza olacaktır. Hukuk büromuz, idari yargı alanında uzman avukatlar tarafından size destek olmaktan memnuniyet duyacaktır.
