Askeri şahıslar hakkında tesis edilecek disiplin cezalar 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu hükümlerine tabidir. Bu Kanun nezdinde hakkında disiplin cezası tesis edilebilecek askeri şahıslar, askeri hâkimler hariç subaylar, astsubaylar, uzman jandarmalar, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler ile askeri öğrencileri kapsar. Bu yazımızda askeri personelin disiplin soruşturması geçirmesine neden olacak eylemeleri, disiplin soruşturma sürecini, askeri diplin cezaları ve askeri disiplin cezasına itiraz yolunu ele alacağız.
Askeri Disiplin Cezaları
Askeri şahıslar hakkında tesis edilen Askeri cezaların amacı, Türk Silahlı Kuvvetleri’nde etkin bir disiplin sisteminin tesisini, muhafazasını ve idamesini sağlamaktır. Askeri disiplin cezaları gerçekleştirilen fiilin ağırlığına göre uyarma, kınama, hizmete kısmi süreli devam, aylıktan kesme, hizmet yerini terk etmeme, oda hapsi ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nden ayrılma şeklinde sınıflandırılmıştır.
Askeri Şahıslara Uyarma Cezası Verilmesini Gerektirecek Fiiller
Askeri şahıslara uyarma cezası verilmesini gerektirecek fiiler şunlardır. Emri mütalaa etmek, Görevde kayıtsızlık, Hizmet dışındayken amir veya üste saygısızlık, Mesai çizelgesine uymamak, Kılık ve kıyafeti bozuk olmak, Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak, İsraf etmek, Saygısız davranmak, Başkalarını kötülemek, Askeri nezaket kurallarına uymamak, Hizmet haricinde yalan söylemek, Selamlama yapmamak, Zamana riayet etmemek, Mesai dışında aşırı alkol kullanımı, Görev dönüşü tekmil vermemek, Kişisel ve çevre temizliğine dikkat etmemek, Kendini geliştirmede yetersiz kalmak.
Askeri Şahıslara Kınama Cezası Verilmesini Gerektirecek Fiiller
Askeri şahıslara kınama cezası verilmesini gerektirecek fiiler şunlardır. Amir veya üste nezaketsizlik, Meslek etiğine aykırı davranışta bulunmak, Küfürlü konuşmak, Askeri silsileyi bozarak hareket etmek, Uygun olmayan hitaplarda bulunmak, Sorumluluktan kaçmak, Askeri eşyayı uygun kullanmamak, Sağlığın korunması kurallarına uymamak.
Askeri Şahıslara Hizmete Kısmi Süreli Devam Cezası Verilmesini Gerektirecek Fiiller
Kısmi süreli devam cezası verilmesini gerektirecek fiiler şunlardır. Üste saygısızlık, Görev yerini izinsiz terk etmek, Temaruz, Uygunsuz davranışlarda bulunmak, Ketum davranmamak.
Askeri Şahıslara Aylıktan Kesme Cezası Verilmesini Gerektirecek Fiiller
Askeri şahıslara aylıktan kesme cezası verilmesini gerektirecek fiiler şunlardır. Amire saygısızlık, Yalan söylemek, Hizmetle ilgisi olmayan emir vermek, Maiyetinin gözetiminde ihmal göstermek, Ayrımcılık yapmak, Yasak edilen yerlere girmek, Kayırma talep etmek, Maiyetinden hediye kabul etmek, Hizmetteyken siyasi içerikli konuşmak, Yasaklanmış faaliyetlere katılmak, İzinsiz olarak garnizonu terk etmek, Ulaşım güvenliğini ihlal etmek.
Askeri Şahıslara Hizmet Yerini Terk Etmeme Cezası Verilmesini Gerektirecek Fiiller
Askeri şahıslara hizmet yerini terk etmeme cezası verilmesini gerektirecek fiiler şunlardır. Emre itaatsizlik, Kısa süreli kaçmak, İzin süresini geçirmek, Hizmete mahsus eşyaya zarar vermek, Hediye istemek veya borç almak, Maiyetinin disiplinsizliği hakkında soruşturma yapmamak, Asta kötü muamele yapmak, Nöbet talimatına aykırı hareket etmek, Hoşnutsuzluk yaratmak, Tahrik, Sarhoşluk, Kumar oynamak, Yasak edilen malzemeyi bulundurmak, İzinsiz üyelik, Disiplin cezasının yerine getirilmesine karşı gelmek, Kavga etmek.
Askeri Şahıslara Silahlı Kuvvetlerden Ayırma Cezası Verilmesini Gerektirecek Fiiller
Askeri şahıslara silahlı kuvvetlerden ayrılma cezası verilmesini gerektirecek fiiler şunlardır. Aşırı borçlanmak ve borçlarını ödeyememek, Ahlaki zayıflık, Hizmete engel davranışlarda bulunmak, Gizli bilgileri açıklamak, İdeolojik veya siyasi amaçlı faaliyetlere karışmak, Uzun süreli firar etmek, Disiplinsizliği alışkanlık hâline getirmek,İffetsiz bir kimse ile evlenmek veya böyle bir kimse ile yaşamak, Gayri tabii mukarenette bulunmak.
Bu yazıyı beğendiyeseniz, daha önce yazmış olduğumuz görevden uzaklaştırma ve hak arama yolları başlıklı makalemizi de okayabilirsiniz.
Soruşturma Süreci
Askeri personele disiplin cezası verilebilmesi için soruşturma aşaması yürütülüp, askeri personelin disiplinsizlik teşkil edecek bir fiilinin, mesleğe aykırı tutum ve davranışının araştırılması gerektiğine dair kanaat oluşmalıdır. Soruşturma aşaması tamamlanmadan askeri personele ceza verilebilmesi mümkün değildir. Soruşturma süreci genel olarak şu aşamalardan ibarettir:
- Disiplin suçu iddiasının öğrenilmesi
- Bir soruşturmacı tayin edilmesi
- Soruşturma işlemlerinin yürütülmesi
- Soruşturmanın disiplin kuruluna sevk edilmesi
- Askeri personelin savunmasının alınması
- Ceza tayini için karar verilmesi
Görev ve Yetki
Disiplinsizlik yaptığı belirlenen personele Kanun’undaki disiplinsizliğine uygun bir ceza verme yetkisi disiplin amirindedir. Kanun’un 8. maddesine göre, disiplin amiri olabilmek için; amir konumunda olunması, disiplin cezası verilecek personelden rütbe veya kıdemce büyük olunması, disiplin cezası verilecek kişinin subay, astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaş statüsünde olması hâlinde bu personele sicil verme yetkisinin bulunması gerekir. Disiplin amiri, maiyetindeki bir kişinin disiplinsizlik teşkil edecek fiil veya tutumunu herhangi bir şekilde öğrenmesiyle birlikte olayın araştırılması gerektiğine kanaat getirirse yazılı olarak bir soruşturmacı görevlendirebilir veya şahsen bu bir disiplin soruşturması yürütür. Belirli istisnalar haricinde belli hâllerde ilgili personelin üst disiplin amirleri tarafından da disiplin soruşturması yapılabilir ve disiplin cezası verilebilir. Disiplin amirlerinin yanı sıra disiplin kurulu da ceza verme görev ve yetkisine sahiptir.
Cezalandırma
Disiplinsizlik, Kanun’da ayrıca hüküm bulunmayan hâllerde kasten veya taksirle işlenebilmektedir. Kasıt, zorunlu unsur değildir. Aynı fiil nedeniyle Kanun’daki disiplin cezalarından birden fazla ceza verilemez. Bir fiil ile birden fazla disiplinsizliğin meydana gelmesi hâlinde ağır olan disiplin cezası verilir. İlgili kişi hakkında disiplin cezası verilirken ölçülü, adaletli ve hakkaniyetli olunmalı ve takdir hakkı gerekçeli olarak kullanılmalıdır. Cezalandırmada personelin samimi ikrarı ve gösterdiği pişmanlık da dikkate alınmalıdır.
Zamanaşımı
Kanun’un 39. maddesine göre; “Disiplin amirleri tarafından, disiplinsizliğin kendileri tarafından öğrenilmesinden itibaren bir ay ve her hâlde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez. Fiil, inceleme ve araştırma yapmayı gerektirmiş ise, bir ay içerisinde inceleme ve araştırmaya başlanmış olmak ve altı ayı geçmemek kaydıyla, inceleme ve araştırma için geçen süre bir aylık süreye dâhil edilmez.”
Kanun maddesinde görüldüğü üzere, zamanaşımı süreleri nettir ve disiplin kurullarında yapılacak tahkikatlarda, fiil disiplin amirinin öğrenmesinden itibaren altı ay ve her halde cezayı gerektiren fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemeyecektir.
Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezasını gerektirecek durumlarda ise disiplin amirinin tespitinden itibaren bir yıl ve her halde fiil ve halin meydana geldiği tarihten itibaren beş yıl geçtikten sonra yüksek disiplin kurulu tarafından ceza verilmesi mümkün değildir.
İtiraz Yolu
Askeri disiplin cezalarına karşı itiraz yolu mümkündür. Disiplin cezalarına karşı idare mahkemelerinde iptal davası açmadan önce yetkili merciiye itiraz edilerek söz konusu ceza kaldırılabilir.
Disiplin amirleri tarafından verilen disiplin cezalarına karşı, cezanın tebliğinden itibaren üç iş günü içinde bir üst disiplin amirine itiraz edilebilir. Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşir.
Disiplin kurulu tarafından verilen kararlara karşı ise tebliğden itibaren beş iş günü içinde hakkında karar verilen kişi tarafından bir üst komutanlığın disiplin kuruluna iletilmek üzere itiraz edilebilir. Süresinde itiraz edilmemesi halinde ceza kesinleşir.
İptal Davası
Askeri öğrenciler, erbaş ve erler hakkında verilen disiplin cezaları ile subay, astsubay, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilen uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam cezaları hariç askeri disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir. Seferberlik ve savaş zamanında ise yüksek disiplin kurulları tarafından verilen Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası hariç diğer disiplin cezaları yargı denetimi dışındadır.
İptal davası kural olarak idari işlemin tebliğinden itibaren 60 günlük süreye tabidir. Dava açma süresi, cezanın kesinleşmesinden itibaren başlar.
Bu yazımız ile birlikte genel kolluk personeli disiplin cezaları, polis disiplin cezaları ve iptal davası başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
Sonuç
Askeri personele verilen disiplin cezalarında belirtilen usullere uyulmaması ve yeterli nedenin oluşmaması halinde verilen disiplin cezalarının iptali söz konusu olabilmektedir. İptal davası açılmadan önce yetkili merciiye itiraz edilerek söz konusu cezanın kaldırılması mümkündür. İtiraz haricinde iptal davası açılabilmesi mümkündür. Disiplin cezalarıyla ilgili idare mahkemelerinde açılan davaların büyük bir kısmı disiplin soruşturmasının usulüne uygun yürütülmemesi nedeniyle iptalle sonuçlanmaktadır. Ancak karşılaşılan can sıkıcı bu durum askeri personeller açısından fazlasıyla yıpratıcı olduğundan hak kaybına uğramamak ve doğabilecek hukuki sonuçlara engel olmak adına alanında uzman bir avukat desteği ve hukuki yardım alınması faydalı olacaktır.
