Seyahat hürriyeti, kişinin bir yerden bir yere istediği şekilde gidebilmesi, serbestçe dolaşabilmesi olarak tanımlanan temel insan haklarından biridir. Ancak bazı durumlarda seyahat hakkının kısıtlanması söz konusu olabilmektedir. Kişinin yurt dışına çıkmasını ve seyahat etmesini engelleyen hallerden biri Pasaport Tahdidi işlemidir. Başta seyahat hakkı olmak üzere kişilerin temel hak ve özgürlüklerini sınırlayan pasaport tahdidi işlemi 5682 Sayılı Pasaport Kanununun 22. Maddesinde düzenlenmektedir. Bu yazımızda söz konusu maddeyi, pasaport tahdit kaldırma işlemini ve yurt dışına çıkış yasağını ele alacağız.
Pasaport Tahdidi Nedir?
Pasaport tahdidi nedir? Pasaport tahdit işlemi; bir kimsenin yurt dışına çıkmasını engellemek amacıyla idare tarafından tesis edilen bir idari işlemdir. Söz konusu işlemin uygulanabilmesi için idarece herhangi bir mahkeme kararına ihtiyaç duyulmaz. Tahdit; sınırlama, kısıtlama anlamına gelen bir kelimedir. Pasaport tahdit kaldırma süreci ve en çok merak edilen konular bu yazımızın ilerleyen bölümlerinde yeterlice izah edilecektir.
Pasaport Tahditi Olup Olmadığını Nereden Öğreniriz?
Pasaportunuz üzerinde bir tahdit var mı? Varsa bu nasıl ve nereden öğrenilir? Pasaport tahditi olup olmadığını e-devlet sistemi üzerinde bulunan https://www.turkiye.gov.tr/emniyet-yurda-giriscikis-belge-sorgulama linkindeki kişisel bilgilerinizi girip sorgulama sonucundan öğrenebilirsiniz.
Sorgulama sonucunda pasaporta ait bilgilerin gelmesi halinde bir tahdit olmadığı anlamı bulunmaktadır. Pasaport tahdit kaldırma öncesi sorgulama yapma önemlidir.
Pasaport Tahditi Nasıl Kaldırılır?
Pasaport tahdidi nasıl kaldırılır? Bir başka ifadeyle, pasaport tahdidi kaldırmak için neler yapmak gerekir. Pasaport tahditi kaldırmak için idare mahkemesine iptal davası açmak gerekmektedir. Burada idari sürecin nasıl işleyeceği önemlidir. “Pasaport tahditine karşı iptal davası” başlıklı bölümde ayrıntıları ile izah ettiğimiz konuyu özetleyecek olursak; Öncelikle idari işlemi tesis eden idari birime pasaport tahditi kaldırma dilekçesi verilir. Pasaport tahdidi kaldırma dilekçesi idari tesis eden birime verilir. Burada 30 günlük süre söz konusudur. 30 günlük süre ilgili idarenin cevap verme süresidir. Bu süre zarfında cevap verilmeyebilir de, bu durum zımni ret olarak değerlendirilir. Ret cevabı gelmesi halinde ise pasaport tahditi kaldırma için yetkili mahkemeye iptal davası açarak pasaport tahditinin kaldırılması talebinde bulunulabilir.
Şunu unutmamak gerekir ki; ceza mahkemelerince verilen yurtdışı çıkış yasakları bu kapsamda davaya konu edilemez. Yani öncelikle ceza mahkemelerince hakkınızda bulunan bir yurt dışı çıkış yasağı kararının olmaması veya varsa bu yasağın kaldırılması gerekmektedir.
Pasapor Tahdit Kaldırma Ne Kadar Sürer
Pasaport tahdit kaldırma ne kadar sürer? Bu soruya kesin ve net bir cevap vermek mümkün olmamakla birlikte başvuru yapılan idarenin vereceği olumlu cevap ile ilk 30 gün içerisinde veya olumsuz cevap olursa, sonrasıda iptal davası açılarak bir kaç ay içerisinde pasaport tahdit kaldırma işlemi sonuçlanabilir. Yine de kesin bir süre vermek mümkün değildir.
Pasaport Veya Vesika Verilmesi Yasak Olan Haller
5682 Sayılı Pasaport Kanunu’nun 22. Maddesinde pasaport veya vesika verilmesi yasak olan haller düzenlenmiştir. Buna göre;
Madde 22/1– ‘’Yurt dışına çıkmaları; mahkemelerce yasaklananlara, memleketten ayrılmalarında genel güvenlik bakımından mahzur bulunduğu İçişleri Bakanlığınca tespit edilenlere ve terör örgütlerine aidiyeti, iltisakı veya irtibatı belirlenen yurtdışındaki her türlü eğitim, öğretim ve sağlık kuruluşları ile vakıf, dernek veya şirketlerin kurucu ve yöneticisi olduğu veya bu yerlerde çalıştığı İçişleri Bakanlığınca tespit edilenlere pasaport veya seyahat vesikası verilmez.’’
İlgili kanun maddesinde pasaport verilmeyecek bireyler üç kategoriye ayrılmıştır:
- Yurtdışına çıkmaları mahkemelerce yasaklananlar
- Memleketten ayrılmalarında genel güvenlik bakımından mahzur bulunduğu İçişleri Bakanlığınca tespit edilenler
- Terör örgütlerine aidiyeti, iltisakı veya irtibatı belirlenen yurtdışındaki her türlü eğitim, öğretim ve sağlık kuruluşları ile vakıf, dernek veya şirketlerin kurucu ve yöneticisi olduğu veya bu yerlerde çalıştığı İçişleri Bakanlığınca tespit edilenler
Ancak, yabancı memleketlere gitmeleri mahkemelerce yasaklananlar dışında kalanlara, zaruri hallerde Cumhurbaşkanının onayı ile pasaport veya pasaport yerine geçen seyahat vesikası verilebilir. Bunların yurt dışına çıkışları engellenir ve kendilerine pasaport veya vesika verilmez, verilmişse geri alınır.
Pasaport Tahdidi İşlemimin Doğurduğu Sonuç
Pasaport tahdidi işlemiyle birlikte kişinin sahip olduğu pasaportu kullanmaya bir sınır getirilmektedir. Kullanım hakkında bir sınırlama söz konusudur. Ancak söz konusu sınırlamanın bir hukuki dayanağının olması gerekmektedir. Başta Anayasa olmak üzere tüm mevzuata uygunluk gereklidir. Zira kısıtlamayla birlikte başta Seyahat özgürlüğü olmak üzere kişilik haklarına ciddi bir müdahale mevzu bahistir. Tahdit işleminin hukuka aykırılığı, işlemin taşıması gereken unsurların eksikliğinden kaynaklanabileceği gibi somut olayda oluşan başka nedenlerden ötürü de söz konusu olabilir. Pasaport tahdit kaldırma davası bu nedenle önem arz etmektedir. Hukuka aykırı olarak hakkının kısıtlandığını düşünen herkes bu kısıtlayıcı işleme karşı iptal davası açabilir.
Ofisimiz avukatları tarafından yazılan görevden uzaklaştırma ve hak arama yolları başlıklı yazımızı da konuyla ilgili olabileceği kanısıyla okuyabilirsiniz.
Pasaport Tahdit Kaldırma ve İptal Davası
Seyahat özgürlüğünün ve diğer anayasal haklarının sınırlandığını düşünen kişi pasaport tahdidi işlemine karşı iptal davası açabilecektir. Pasaport tahdit kaldırma işlemi için aşağıdaki yollar izlenebilir. Hukuka aykırı olduğu düşünülen bu kısıtlayıcı işleme karşı iptal davası açmadan önce idareye başvurularak söz konusu pasaport tahdidinin hangi gerekçeyle uygulandığının açıklanması istenebilir.
İdarenin her işleminde olduğu gibi bu işlemde de bir neden söz konusu olmalıdır. Yine de yapılan bu başvuruya cevap verilmeyebilir. 30 gün içerisinde cevap alınamaması halinde durum zımni ret sayılır. Bu andan itibaren 60 günlük süre başlar. 60 günlük süre içerisinde iptal davası açılabilir. Başvuru sonucunda idareden cevap alınması halindeyse cevaba göre cevabın tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde dava açılabilir. Genel olarak pasaport tahdit kaldırma işlemi idare mahkemesine idari dava açılarak kaldırılması talep edilebilir.
Ancak şu husus atlanmamalıdır ki; iptal davasına konu olabilecek tahdit işlemi mahkeme kararı olmaksızın uygulanan işlemdir. Dolayısıyla ceza mahkemelerince adli kontrol amaçlı verilen yurt dışına çıkma yasaklarında uygulanan pasaport tahdit işlemi iptal davasına konu edilemez.
Kısıtlamaya Karşı Diğer Hukuki Yol: Tam Yargı Davası
Yapılan tahdit işlemi sonrasında mağdur olan kişi bu nedenle uğradığı zararın tazmini için, pasaport tahdit kaldırma amacıyla, ayrıca bir de tam yargı davası açabilir. Pasaport kullanımı ve birtakım özgürlükleri yanında kişilerin maddi ve manevi açıdan zarara uğramaları halinde uğradıkları zararları tam yargı davasına konu ederek zararların tazminini talep edebilirler. Örneğin yurt dışında çalışmakta olan biri bu sınırlamadan dolayı çalışmaktan ve gelir elde etmekten yoksun kalmışsa bu sebeple ortaya çıkacak zararların temini için tam yargı davası açma yoluna gidebilir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Pasaport tahdidi işlemine karşı açılacak iptal davalarında görevli mahkeme idare mahkemesi, yetkili mahkeme ise idari işlemi tesis eden idarenin bulunduğu yer mahkemesidir.
İdare Hukuku kapsamında kalan ve daha önce yazmış olduğumuz askeri disiplin cezaları ve itiraz yolları başlıklı makalemizi de inceleyebilirsiniz.
OHAL Kapsamında Getirilen Düzenleme
OHAL kapsamında pasaportu tahdit edilen kişiler için yeni bir düzenleme getirilmiştir. 5682 sayılı Pasaport Kanunu’na eklenen ek 7. Madde ile “Milli güvenliğe tehdit oluşturduğu tespit edilen yapı, oluşum veya gruplara ya da terör örgütlerine üyeliği veya iltisakı ya da bunlarla irtibatı nedeniyle;
- OHAL kapsamında kabul edilen kanunlar uyarınca kamu görevinden çıkarılmaları veya rütbelerinin alınması nedeniyle pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan,
- 18.10.2016 tarihli ve 6749 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanunun 5 inci maddesi ve 27.06.1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 35 inci maddesi uyarınca pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan,
- Mahkemelerce yurtdışına çıkmaları yasaklananlar hariç olmak üzere bu Kanunun 22 nci maddesi uyarınca pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan, haklarında aynı nedenlerden dolayı; devam etmekte olan herhangi bir idari veya adli soruşturma veya kovuşturma bulunmayanlara, kovuşturmaya yer olmadığına, beraatine, ceza verilmesine yer olmadığına, davanın reddine veya düşmesine karar verilenlere, mahkumiyet kararı bulunanlardan cezası tümüyle infaz edilenlere veya ertelenenlere, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilenlere başvurmaları halinde kolluk birimlerince yapılacak araştırma sonucuna göre İçişleri Bakanlığınca pasaport verilebilir.”
hükmü getirilmiştir. Kanundaki bu madde Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu karar sonucu değiştirilmiş ve yürürlüğe girmiştir.
Ofisimiz avukatları tarafından yazılan polis disiplin cezaları ve itiraz yolları başlıklı makalemizi de ayrıca inceleyebilirsiniz.
Sonuç
Sonuç olarak, idari işlem olarak tesis edilen pasaport tahdidi işlemleri, idari işlemlerin taşıması gereken hukuka uygunluk şartını taşımak ve yasal sınırlar çerçevesinde uygulanmak zorundadır. Mahkeme kararı olmaksızın uygulanan tahdit işlemi hukuka aykırı olabilecektir. Hukuka aykırı olduğu düşünülen pasaport tahdit işlemiyle hakları sınırlandırılan her kişi iptal davasını ve diğer durumlarda tam yargı davasını açabilecektir. Pasaport tahdit kaldırma; başvuru, süreç ve takip açısından önem arz eden konulardan bir tanesidir.
Her ne kadar idare mahkemelerinde idare avukatı tutma zorunluluğu olmasa da İdare Hukuku mevzuatının karışık yapısı, sürelerin kesinliği ve kısa oluşu gibi nedenlerle dava sürecinin bir uzman desteği almadan yürütülmesi halinde telafisi mümkün olmayan zararlar ortaya çıkabilecektir. Bu yargılama sürecinde bir hak kaybına uğramamak adına dava açılmadan önce alanında uzman bir avukat ile görüşmeniz yararınıza olacaktır.
