Memurların eş durumu tayini konusunda yaşanabilecek negatif sonuçlar idare hukuku kapsamında ele alınmaktadır. Bu yazımızda konu hakkında merak edilenleri açıklamaya çalıştık. Toplumun temel birimi olan ailenin ve bireylerinin sağlıklı, mutlu ve huzurlu olması tüm toplumun aynı şekilde sağlıklı ve huzurlu olması demektir. Kısacası toplum sağlığı ve mutluluğu aile sağlığı ve huzurundan geçmektedir. Bu da öncelikle aile bireylerinin bir arada tutulmak suretiyle aile birliğinin sağlanması ile mümkündür. Bu nedenle aile birliğinin korunması ilkesi, sosyal ve ekonomik hak ve ödevler arasında ilk sırada sayılmıştır. Bu yazımızda eş durumu tayini, diğer ifadeyle memur tayin hakkı konusu tüm yönleri ile ele alınmıştır. Memurun tayin şartları ele alınmış ve konu tüm yönleriyle açıklanmıştır.
Ailenin Korunması
Toplumun temeli olan ailenin korunması ve birliğin sağlanması ulusal mevzuatımızda olduğu gibi uluslararası düzenlemelerde de özellikle ve öncelikle vurgulanmıştır. Ulusal Mevzuatımızda Aile Birliğinin Korunması ve Eş Durumu Ataması.
Anayasa da Aile Birliğinin Korunması ve Eş Durumu Ataması
Anayasa’nın “Ailenin Korunması” başlıklı 41. maddesinde, ailenin Türk toplumunun temeli olduğuna vurgu yapılmış ve Devletin, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunmasının sağlamak için gerekli tedbirleri alması gerektiği kurala bağlanmıştır. Eş durumu tayini ailenin ve dolayısıyla toplum sağlığı açısından önemlidir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanununda Aile Birliğinin Korunması ve Eş Durumu Ataması
Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesinin 2. Fıkrasında “Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76 ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılır. Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak üzere aşağıdaki şartlarda izin verilebilir.
Bu suretle izin verilenlere, aylık ve diğer ödemelerine karşılık olarak, aylık (taban ve kıdem aylığı dahil), ek gösterge, zam ve tazminatlarının kanuni kesintiler düşüldükten sonraki net miktarının, eşleri;
- Olağanüstü Hal Bölgesine dahil illerle bu illere mücavir olarak belirlenen illerde görevli olanlara % 60’ı,
- Kalkınmada 1 inci derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 50’si,
- Kalkınmada 2 nci derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 25’i,
kurumlarınca kadro tasarrufundan ödenir.
Görüleceği üzere eş durumu tayini kanunumuzda da güvence altına alınmıştır.
Eşleri diğer yörelerde görevli olanlar ise ücretsiz izinli sayılır.” hükmü yer almaktadır.
Ofisimiz avukatları tarafından daha önce yayınlanan Memur Disiplin Cezaları başlıklı yazımızı da konu ile ilgili olması nedeniyle okuyabilirsiniz.
Eş Durumu Tayini Şartları Nelerdir?
Devlet Memurları Kanunu’nda eş durumu tayini şartları belirtilmiştir. Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesine göre eş durumu atamasının yapılabilmesi için belirtilen şartların bulunması gerekmektedir. Eş durumu tayini şartları;
- Atamanın yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atama olması,
- Kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanması,
- Memur olan diğer eşin de isteğinin olması,
- Atamanın, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76 ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılması gerekmektedir.
Ayrıca söz konusu madde ile yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak izin hakkı tanınmıştır.
Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelikte Aile Birliğinin Korunması ve Eş Turumu Ataması
Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmeliğin “Aile Birliği Mazeretine Bağlı Yer Değişikliği” başlıklı 14. maddesinde; “Aile birliği mazeretine dayanarak yer değişikliği memurun;
- Kamu personeli olan eşinin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânının olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere,
- Eşlerin her ikisinin de aynı kurumda çalışıyor olması halinde, kurumun daha fazla hizmet ihtiyacı duyduğu yere,
- Eşlerin farklı kurumda çalışıyor olması halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere,
- Kamu personeli olmayan eşinin, talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere,
- Milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşlerinin bulunduğu yere, atanması suretiyle yapılabilir. Aile birliği mazeretine dayanarak yer değiştirme isteğinde bulunan memur, eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında kamu personeli olarak çalıştığına veya atanmayı talep ettiği yerde eşinin başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak halen çalıştığına ya da birinci fıkranın (e) bendinde sayılan görevlerde bulunduğuna ilişkin belgeyi kurumuna ibraz etmekle yükümlüdür. Ayrıca yer değiştirme başvurusuna, evlilik durumunu kanıtlayan belgenin de eklenmesi gerekir” düzenlemesine yer verilmiştir.
Söz konusu düzenleme uyarınca;
Eşlerden Her İkisininde Kamu Personeli Olması Durumunda;
Eş durumu tayininden yararlanmak isteyen çiftlerden her ikisinin de kamu personeli olması durumunda atamalar şu şekilde yapılır.
- Kamu personeli olan eşinin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânının olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere,
- Eşlerin her ikisinin de aynı kurumda çalışıyor olması halinde, kurumun daha fazla hizmet ihtiyacı duyduğu yere,
- Eşlerin farklı kurumda çalışıyor olması halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere,
atama yapılabilir.
İdare hukuku kapsamında daha önce yazmış olduğumuz Devlet Memurlarının Görevden Uzaklaştırma ve Hak Arama Yolları başlıklı yazımızı da bu bölümde ayrıca okuyabilirsiniz.
Eşlerden Birinin Kamu Personeli Olmaması Durumunda;
Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmeliğin 14. maddesinin “d” bendinde yer verilen düzenleme ile kamu personeli olmayan eşin bulunduğu yere de aile birliği mazeretine bağlı yer değişikliği talebinde bulunma imkanı tanınmıştır. Buna göre talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere atanma yapılabilecektir.
Uluslararası Düzenlemelerde Aile Birliğinin Korunması ve Eş Durumu Ataması
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi‘nin “Özel Yaşama ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı” başlıklı 8. maddesinin 1. fıkrasında; “Herkes, özel yaşamına ve aile yaşamına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkına sahiptir.” kuralına yer verilmiştir.
Ülkemiz tarafından 1948 yılında kabul edilerek iç hukukumuzun bir parçası haline gelen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi‘nin 16. maddesinin 3. fıkrasında, ”Aile, cemiyetin tabii ve temel unsurudur; cemiyet ve Devlet tarafından korunmak hakkını haizdir.” hükmüne yer verilmiştir.
Türk hukuk sistemimizde normlar hiyerarşine göre en üst norm olan Anayasamızda ailenin Türk toplumunun temeli olduğu vurgulanmış yine Anayasının 90. maddesi uyarınca kanunlarla çelişmesi halinde öncelikli uygulanacak olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde ise herkesin özel yaşamına ve aile yaşamına saygı gösterilmesi hakkına sahip olduğu ifade edilmiştir.
Söz konusu düzenlemeler gereği devletimizin, çalışanların hayat seviyelerini yükseltme ve çalışanlarını korumak ile ilgili tedbirleri almak ile yükümlü olduğu; ayrıca, aile birliğini de koruması gerektiği açıktır.
Danıştay Kararlarında Aile Birliğinin Korunması ve Eş Durumu Ataması
Yine pek çok Danıştay kararında, Anayasa da yer alan düzenleme ile ailenin parçalanmaktan kurtarılması, aile bireylerinin bir arada tutularak ailenin huzur ve mutluluğunun devam ettirilmesi ve bu yolla kamu görevlilerinin ailevi kaygılardan uzak bir biçimde kamu hizmetini verimli, etkin ve sağlıklı bir şekilde yürütmeleri için gerekli ortamın sağlanmasının amaçlandığına vurgu yapılmıştır.
Eş Durumu Atanma Talebinin Reddine İlişkin İşleme Karşı Nerede Dava Açılır?
Eş durumu atanma talebinin reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle çılacak davada yetkili mahkeme; memurun görev yaptığı yer idare mahkemesidir.
Eş Durumu Atanma Talebinin Reddine İlişkin İşleme Karşı Ne Zaman Dava Açılır?
İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun ilgili maddeleri uyarınca iptali istenen işlemin tebliğ, tarihini izleyen günden itibaren 60 gün içinde açılması gerekmektedir. Aksi takdirde Mahkemece açılan davanın süre aşımı nedeniyle reddine kararı verilir.
Sonuç
Gerek ulusal mevzuatımızda, gerekse uluslararası sözleşmeler ve diğer bildirgelerde aile birliğinin korunması en önemli konulardan birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yazımızın konusu olan memurların eş durumu tayini konusu, şartları ve izlenebilecek yollar ile eş durumu tayininin nasıl olacağı, nelerin gerekli olduğu konusu detaylıca açıklanmaya çalışılmıştır. Bazı şartlarda eş durumu tayininde istenen sonuçları alamayabiliriz. Bu durumda idari dava açarak konunun lehimize gelişmesi için talepte bulunabiliriz. İdari yargılama usulünün yeterince bilinmemesi ve şartların oluşup oluşmadığı konusu önemli olmakla birlikte bu konuda bir idare avukatı desteği almak lehinize sonuçların alınması için gerkli olabilir.
Diğer Makalelerimiz
İdare Hukuku kapsamında yazmış olduğumuz makalelere bu bölümden ulaşabilirsiniz.
Memur Disiplin Cezaları ve Merak Edilenler
Askeri Disiplin Cezaları ve İtiraz Yolları
Polis Disiplin Cezaları ve İtiraz Yolları
